Evoscope, een blik op evolutie in de stad

Een aanrader voor alle Steenbreek-adepten: lees het boek Darwin in de stad (Menno Schilthuizen, uitgeverij Atlas Contact). Het boek voert u mee in de overlevingsstrijd van dieren en planten in de stad, van de metromug en de trilspin tot de gifduif en de Japanse duizendknoop. U raakt overtuigd dat de stad geen dooie boel is, maar een divers ecosysteem waarin organismen zich aanpassen en ontwikkelen, en zelfs nieuwe soorten vormen.  Evolutie dus, in snel tempo, op kleine ruimtelijke schaal en aangestuurd door menselijke activiteiten en omstandigheden.

Steenbreek is onderdeel van dit proces. Vergroening van tuinen heeft een gunstig effect op het stedelijk klimaat (water, warmte) en de biodiversiteit. Darwin in de stad is ook een pleidooi voor het natuurinclusief ontwerpen van steden.

Waarnemingen.nl
De koppeling van Darwin met Steenbreek gaat nog een stapje verder. In zijn boek lanceert Menno Schilthuizen de Evoscope. Burgers zijn de beste waarnemers van wat er in een stad gebeurt; zie bijvoorbeeld waarnemingen.nl. De Evoscope heeft tot doel om burgers en wetenschappers te laten samenwerken in de waarneming van evolutie in de stad. De tuinslak is een mooi voorbeeld. Mogelijk zijn tuinslakken met een lichter huisje beter aangepast aan het stedelijke hitte-eiland. Evolueren de stedelijke slakken naar lichtere kleuren? Schilthuizen en zijn collega’s bij Naturalis bouwden een app, de SnailSnap, waarin mensen foto’s van slakken kunnen uploaden. Dat levert ‘’big data’’, die nodig zijn om die vraag te beantwoorden. Zo zijn er meer prachtige mogelijkheden: spinnen die hun web verkassen naar een omgeving met straatlicht, pissebedden die zich aanpassen aan trillingen van vrachtverkeer enz.; schijnpapavers met andere kleurschakeringen: Evoscope is ook een zoektocht naar voorbeelden.

Urban jungle
Evoscope is dus op zoek naar samenwerking met stedelijke burgers met interesse in de ‘’urban jungle’’. Dat past natuurlijk geweldig bij Stichting Steenbreek.  Evoscope is net begonnen als een initiatief van Naturalis Leiden, de universiteiten van Amsterdam en Groningen, de drie gemeentes en een scala van groene organisaties. Steenbreek heeft inmiddels al een enorm netwerk en naamsbekendheid. Het is dus geweldig dat Steenbreek actief meedoet aan de ontwikkeling van Evoscope. IVN doet ook mee: dit is natuurlijk ook prachtig werk voor schoolklassen.

Waarnemen van de stedelijke evolutie is slechts één doel. De slogan van Evoscope is ‘’towards future proof green cities’’. Welke lessen kunnen we trekken uit stedelijke evolutieprocessen voor het ontwerp en het onderhoud van steden? Bijvoorbeeld: moet je exoten intensief bestrijden, horen ze juist thuis in de specifieke stedelijk biotoop, zorgt de evolutie zelf voor een natuurlijke vijand? Hoe betrekken we gemeentes en natuurorganisaties in die discussies? Ook daar ligt in de samenwerking tussen Evoscope en Steenbreek een enorme uitdaging.

De eerste stap voor Evoscope is nu een onderzoeksvoorstel voor de Nationale Wetenschapsagenda. Eind juni 2020 weten we hopelijk of we in de prijzen vallen. Maar ook voordat daarover een besluit valt: uw ideeën zijn meer dan welkom. www.evoscope.nl

Tekst: Karin Ree
Bèta Wetenschapswinkel RU Groningen
c.m.ree@rug.nl